138 görsel
sırala
Antik Çağ-Bizans
6. Yüzyılda Bizans Vilayetleri
Anadolu Dilleri
Anadolu'da Yunanlılar "Milattan Günümüze"
MS 6. Yüzyılda Ermeni İlleri
Sıfır Yılı Dolayında Anadolu
Balkanlar
19. Yüzyıl Ortasında Osmanlı'da Dini Yapı - 1850
19. Yüzyılın Sonunda Bulgaristan'da Kırım ve Kafkasya Muhacirleri
1912'den 1927'ye Trakya "Müslümanlar ve Hristiyanlar"
20. Yüzyıl Başında Bulgaristan'da Türkçe Yer Adları
21. Yüzyılda Arnavutlar
Arnavutluk'ta Din ve Siyasal Tercih
Batı Rumeli Müslümanları - 1900
Bulgaristan'da Etnik Yapı
Bulgaristan'da İslam - 2021
Doğu Trakya'nın İslamlaşması "1877-1927"
Kosova, Selanik, Yanya ve Manastır Vilayetleri Millet Haritası
Kuzey Makedonya'da Müslümanlar (1881-1893)
Kuzey Makedonya'da Türk Nüfus Değişimi (1877-2024)
Makedonlar "1900-2000"
Makedonya'da Türkler - 1900
Osmanlı Gayr-i Müslimleri - 1900
Rumların Türkiye'den Yunanistan'a Mübadelesi 1923-28
Selanik Vilayeti - 1900
Selanik Vilayeti Etnik/Dini Yapı - 1900
Türkiye ile Yunanistan Arasında Nüfus Mübadelesi - 1923/27
Dil Aileleri
İrani Dil Ailesi
Slav Dil Ailesi
Türki Dil Ailesi
Etnik Köken ve Siyasal Tercih
Arnavutluk'ta Din ve Siyasal Tercih
İran 2024 Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Etnik Yapısı
Rumeli Muhacirlerinin Siyasal Tercihi
Orta Doğu ve Kafkasya
19. Yüzyıl Ortasında Osmanlı'da Dini Yapı - 1850
21. Yüzyılda Kuzey Kafkasyalılar
Batı Türklerinde Genetik Doğu Avrasya Mirası
Ermenistan'da Etnik Yapının Dünü/Bugünü "1886-2024"
Ermenistan'da Türkçe Yer Adları - 1900
Filistin, İsrail ve Lübnan'da Etno-Dini Yapı - 2025
İran 2024 Cumhurbaşkanlığı Seçimi ve Etnik Yapısı
İran Anadiller - 2025
İran'ın Türk Nüfusu
Kars Oblastında "Türkler ve Kürtler" - 1886
Kıbrıs'ta Etnik Yapı "1974 Öncesi ve Günümüz"
Kırım Tatarları
Lübnan'da Hristiyanlık - 2024
Osmanlı Gayr-i Müslimleri - 1900
Suriye-Irak'ta Türkler, Kürtler ve Güncel Siyasi Durum
Suriye'de Türkler, Kürtler ve Çerkesler
Suriye'nin Etno-Dini Yapısı - 1935
Türk ve Ermeniler - 1886
Türkiye - İller
20. Yüzyıl Başında Hatay'ın Etno-Dini Yapısı
Adıyaman'ın Dünü/Bugünü 1893-2024
Afyon'da Kültürel Yapı & Alt Kimlik
Ardahan'ın Etnik-Genetik Yapısı
Artvin'de Etnik Yapı ve Siyasal Tercih
Balıkesir'de Kültürel Yapı & Alt Kimlik
Bilecik'te Kültürel Yapı & Alt Kimlik
Diyarbakır'da Etnik Yapının Dünü/Bugünü "1915 - 2025"
Düzce'nin Muhacirleri
Edirne'nin Etno-Dini Yapısı - 2024
Elazığ'ın Dünü/Bugünü 1893-2024
Erzincan'ın Etno-Dini Yapısı - 2025
Erzurum Kürtleri ve DEM Parti
Erzurum'un Etno-Dini Yapısı - 2025
Eskişehir'de Kültürel Yapı & Alt Kimlik
Hatay Araplarının Siyasal Tercihleri
Iğdır'da Etnik Yapı ve Siyasal Tercih
Kahramanmaraş'ın Kürt Aşiretleri
Kars - Dini Yapının Tarihi "1876-1897-1927"
Kars'ın Etnik Yapısı - 1897
Kayseri'de Etnik Yapı ve 2024 Seçimleri
Malatya'da Dini Yapı ve 2023 Seçimleri
Malatya'nın Kürt Aşiretleri
Mardin'in Dünü/Bugünü 1893-2025
Rize'nin Etnik Yapısı ve Eski Yer Adları
Sivas 2023 Seçimleri ve Aleviler
Sivas'ın Kürt Aşiretleri
Tekirdağ'ın Etno-Dini Yapısı - 2024
Tokat'ın Etno-Dini Yapısı - 2025
Trabzon Vilayeti Etno-Dinsel Yapısı - 1914
Trabzon'da Cumhuriyet Öncesinde Türkçe Yer Adları ve Doğu Avrasya Genetik Mirası
Trabzon'un Etnik Yapısı ve Eski Yer Adları
Tunceli'nin Dünü/Bugünü 1893-2025
Türkiye İllerinde Kilise Sayıları
Türkiye Etnik
15. Yüzyıl Ortalarında Anadolu'da Türkmen Alevileri
Anadolu'da Yunanlılar "Milattan Günümüze"
Anadolu'nun 1000 Yılı "Gayri Sünniler"
Armenians in History
Dersim - Kuzey ve Güney
Doğu Karadeniz'de Türkçe Yer Adları
Doğu Trakya'da Hristiyanlar - 1912
Ermenice Yer Adları - 1950
Ermenice Yer Adları - İlçeler Bazında
Kars Oblastında "Türkler ve Kürtler" - 1886
Kurds in History
Manavlar
Osmanlı Gayr-i Müslimleri - 1900
Trabzon Vilayeti Etno-Dinsel Yapısı - 1914
Türkçe Yer Adlarının Dağılımı - 20. Yüzyıl Başı
Türkiye Alevileri - 2024
Türkiye Alevileri - İl ve İlçeler Bazında
Türkiye Anadiller - 1927
Türkiye Anadiller - 2024
Türkiye Ermenileri - 1914
Türkiye Gayrimüslimleri - 1900
Türkiye ile Yunanistan Arasında Nüfus Mübadelesi - 1923/27
Türkiye Kürtleri "1915-2024"
Türkiye'de Alevilik 1500/2000
Türkiye'de Din ve Mezhepler - 1900
Türkiye'de Din ve Mezhepler - 2025
Türkiye'de Genetik Doğu Avrasya Mirası
Türkiye'de İlçeler Bazında Kürt/Zaza Nüfus Yoğunluğu - 2025
Türkiye'de İslam - 1000/1500
Türkiye'nin Azerileri
Türkiye'nin Ermeni Coğrafyası
Türkiye'nin Göçmenleri - 1856-1924
Türkiye'nin Rumeli Muhacirleri
Türkiye'nin Zazaları
Yerliler ve Göçmenler - Marmara Bölgesi
Türkiye Siyasi
"Milli Görüş" İdeolojisinin Siyasi Tarihi
"Ülkücülük" İdeolojisinin Siyasi Tarihi
1908 Meclis-i Mebûsan Seçimleri
1980 Öncesinde 5 "1961-77" ve 1980 Sonrasındaki 5 "1983-99" Genel Seçimde Merkez Sol'un Etki Alanı
2017 Referandumu / 2023 Cumhurbaşkanlığı Seçimi
2023 Cumhurbaşkanlığı Seçim Sonuçları
2023 Seçimlerinde Pomaklar
2023 Türkiye Cumhurbaşkanlığı Seçimi II. Tur
80 Darbesinden Önce ve Sonra Merkez Sol
AK Parti vs CHP + İyi Parti - 2023
AK Parti'den Önce Kim Kazandı?
Alevi Kürt/Zaza Yerleşimlerinde 2023 Seçim Sonuçları
Doğu ve Güneydoğuda Kemal Kılıçdaroğlu - 2023
Doğu ve Güneydoğuda YSP/DEM Parti - 2023
Google Web Aramalarında 3 Haber Kanalı
Hatay Araplarının Siyasal Tercihleri
Hemşinlilerin Siyasal Tercihleri - 2024 İl Genel Meclisi (Rize ve Artvin Örneği)
Mardin Arapları ve Erdoğan
Merkez Sağ'a karşı Aşırı Sağ
Merkez Sağ'ın Yüzleşmesi
Merkez Sol'un 1980 Darbesinden Önceki Son ve Darbeden Sonraki İlk Genel Seçimleri
Minör Partiler 2023: Memleket Partisi
Minör Partiler 2023: Türkiye İşçi Partisi
Minör Partiler 2023: Yeniden Refah Partisi
Minör Partiler 2023: Zafer Partisi
Minör Partiler Bazında 2023 Genel Seçimleri
Sivas 2023 Seçimleri ve Aleviler
Türkiye'de Liberalizm "Yeni Demokrasi ve Liberal Demokrat"
Türkiye'de Sol "1977-2023"
Yeniden Refah vs Zafer Partisi - 2023
Zaza Yerleşimlerinde 2023 Seçim Sonuçları
Sıfır Yılı Dolayında Anadolu
Kategorileri:
Antik Çağ-Bizans
oluşturulma tarihi: 8 Ekim 2024
güncellenme tarihi: 13 Nisan 2025
Haritamızda
0
yılı
dolayında
Anadolu’nun
etnik
ve
linguistik
(dilsel)
yapısına
dair
Antik
kaynaklardan
derlenen
verileri
görüyoruz.
Kaynaklar:
Amasyalı
Strabon’un
MS
17
dolayında
tamamlanan
Coğrafya’sı
ile
Eski
Plinius’un
70
yılı
dolayında
kaleme
aldığı
ansiklopedik
eseri
Naturalis
historia
ana
kaynaktır.
Yanısıra
Nişanyan
Yer
Adları’nda
yer
alan
tarihi
yer
adlarının
dil
dağılımı
göz
önüne
alınmıştır.
Doğu
illerine
ilişkin
işe
yarar
kaynaklar
ise
ancak
MS
4.
yüzyıl
sonlarında
yoğunluk
kazanır.
1.
Haritanın
en
çarpıcı
grafik
unsuru
bence
Yunan
şehirlerinin
dağılımıdır.
Yunanlar
Anadolu’da
kitlesel
göç
ve
üremeyle
çoğalmadılar.
Yepyeni
bir
toplumsal
örgütlenme
biçimi
olan
şehirler
kurarak
yayıldılar.
Şehir
(polis)
demek
belli
kurumlar
(tapınak,
tiyatro,
gymnasion,
meclis),
ortak
bir
itikat
sistemi
(Yunan
mitolojisi)
ve
ortak
bir
yazı
dili
(Yunanca)
demek.
Şehir
halkı
muhtemelen
ezici
çoğunlukla
yerlidir.
Ancak
ortak
dil
Yunanca,
ortak
din
Olympos
dinidir.
TÜM
şehirler
Yunan
şehridir.
Yunan
olmayan
bir
şehir,
sanırım
3.
yy
ortalarına
dek
duyulmamış
bir
kavram.
“Şehir”
sıfatına
layık
ilk
Yunan
şehirleri
MÖ
6.
yy’da
İyonya
sahilindedir.
MÖ
4.
yy’dan
itibaren
kıyılara
yayılır,
Ege
vadilerinden
içeri
girer.
MÖ
66’dan
itibaren
Romalıların
askeri
gücüyle
Anadolu
içerilerinde
Nikopolis,
Pompeiopolis
gibi
Yunan
modeline
göre
kurulan
şehirler
belirir.
Buralara
iskan
edilenler
kısmen
Roma
askeri,
kısmen
yerli
hizmetkar
sınıfıdır.
Fakat
bu
şehirler
dil,
din,
kültür
ve
aidiyet
bakımından
Yunan
şehridir.
İmparatorluk
çağında
şehir
kültürü
(vergi
kolaylıklarının
da
yardımıyla)
tüm
ülkeye
yayılacak,
şehirlerin
dili
(Yunanca)
ve
yeni
dini
sentezi
(Hristiyanlık)
4.
yüzyıla
doğru
tüm
Anadolu’da
standart
hale
gelecektir.
2.
Thraklar
Güney
Bulgaristan
ve
Trakya’da
kökü
MÖ
ikinci
binyıla
giden
yerleşik
krallıklara
sahipti.
Dillerinden
20-25
kadar
sözcük,
60
civarında
yer
adı
ve
birkaç
kişi
adı
biliyoruz.
Hintavrupa
dilidir.
Anadolu
dilleriyle
akrabalık
derecesi
meçhuldür.
Bithynia’da
(Kocaeli
yarımadası,
Yalova
vs.)
Thrak
yerleşimleri
olduğunu
biliyoruz.
Byzantion,
Silivri,
Çorlu,
Vize
yer
adları
Thrakçadır.
3.
Homeros,
Çanakkale’nin
Anadolu
yakası
halkının
Dardanos
adlı
atadan
geldiğini
anlatır.
Dardan-
unsuru
tüm
Balkan
coğrafyasında
yer
ve
kişi
adı
olarak
karşımıza
çıkar.
Dardania’lı,
yani
bugünkü
Kosovo’nun
İllir
kökenli
halkına
mensup
demektir.
0
yılına
doğru
Çanakkale
(Anadolu
yakası)
ve
Balıkesir’in
yerli
halkına
Mysia’lı
adı
verilir.
Muhtemelen
aynı
kavim
veya
onun
devamıdır.
4.
Bithynia
MÖ
74
yılına
dek
güçlü
bir
krallığa
sahipti.
Kral
hanedanı
yerli
(Bithyn)
kökenlidir
fakat
MÖ
3.
yy’dan
itibaren
Yunanca
veya
Persçe
adlar
taşır.
Belki
haritada
Bursa,
Bilecik
ve
Sakarya
ilçelerinin
tümü
Bithynia’lı
gösterilebilirdi.
5.
Mudanya
ilçesine
adını
veren
Mygdon’lar
denizden
gelip
Bithynialılarla
çatıştılar
ve
sahile
yerleştiler.
İsim
muhtemelen
Makedon
eşdeğeridir.
6.
Mariandyn’ler
Karadeniz
Ereğlisi
yerlileriydi.
Sınırları
batıda
Sakarya,
doğuda
Filyos
Çayı
olarak
belirtilir.
Milattan
bir
süre
önce
Paflagon’lara
yenilip
onlara
karıştılar.
7.
Bartın
Çayı
ile
Kızılırmak
arası
Paflagon
ülkesiydi.
Paflagonlar
muhtemelen
MÖ
2.
binyılda
adı
geçen
Kaşka
halkının
devamıdır.
Hintavrupa
grubunda
Hititçeden
ayrı
bir
dala
mensup
dilleri
vardı.
8.
9.
10.
12.
13.
Lydialılar,
Karialılar,
Lykialılar,
Pisidialılar
ve
Lykaonialılar
muhtemelen
eski
Luwi
dilinin
devamı
olan
farklı
Anadolu
dillerine
sahipti.
Lydlerin
anayurdu
Salihli,
Kar’larınki
Söke
ile
Bodrum
arası
ve
Büyük
Menderes’in
güney
yakası,
Lyk’lerinki
Dalaman
ile
Adrasan
arası
Teke
Yarımadası,
Pisid’lerinki
Göller
bölgesi,
Lykaon’larınki
Konya
Ovasıdır.
11.
14.
Burdur
Gölhisar’daki
Kibyra
çevresindeki
dört
yerin
Lykçe
ve
Yunanca
konuştuğunu
fakat
kendilerine
ait
ayrı
bir
dilleri
olduğunu
Strabon
bildirir.
Antalya
batısında
kartal
yuvası
misali
Telmessos
şehrini
mesken
tutan
Solym’ler
ise
çevredeki
tüm
halklara
korku
saçan
vahşi
bir
kavim
idi.
Dilleri
hakkında
bilgimiz
yoktur.
15.
Pamphylia
halkının
çok
çeşitli
kavimlerden
oluştuğu
kaydedilmiştir.
Ülke
adı
“tüm
kavimler”
demektir.
Pan
“hepsi”,
phylê
“kavim”.
16.
Ermenek-Hadim
havalisinde
yaşayan
İsauryalılar,
en
az
5.
yüzyıl
sonu
gibi
geç
bir
tarihe
dek
güçlü
bir
etnik
kimliği
ve
muhtemelen
ayrı
dili
korudular.
476
yılında
Kodissa
oğlu
Tarasi
adlı
bir
yerel
muktedir
askeri
darbe
yoluyla
Doğu
Roma
imparatoru
oldu.
17.
Küçük
haritada
Eski
Anadolu
dillerinde
(yani
Hititçe
ve
Luwice
ile
akraba
dillerde)
olan
antik
yer
adlarının
dağılımını
görüyoruz.
Bu
sahadaki
yerli
halkın
çeşitli
Anadolu
dilleri
konuştuğunu
var
sayabiliriz.
Ancak
0
yılı
dolayına
ait
bilgilerimiz
yetersizdir.
18.
Frigyalılar
MÖ
1.
binyıl
başlarında
muhtemelen
Balkanlardan
gelerek
bütün
Anadolu’ya
dehşet
saçtıktan
sonra
İç
Ege
bölgesine
yerleştiler.
Yerli
Anadolu
dilleri
konuşan
halk
üzerinde
bir
egemen
zümre
oluşturdular.
Bölgedeki
antik
yer
adlarının
hemen
hepsi
Anadolu
dillerindedir.
MÖ
8.
yy’da
Kayseri’de,
Elazığ
ve
Palu’da,
Muş
Ovasında
ve
hatta
Artvin
ve
Göle’de
isimleri
duyulan
Moskhi/Muşki
kavmi
de
büyük
olasılıkla
Friglerin
bir
koluydu.
19.
Galatlar
Batı
veya
Orta
Avrupalı
Keltlerdir.
MÖ
278’de
büyük
bir
güruh
halinde
Balkanları
yakıp
yağmaladıktan
sonra
Anadolu’ya
geçtiler.
Pessinus
(Eskişehir
Ballıhisar),
Ankyra
(Ankara)
ve
Tavion’da
(Yozgat
Büyüknefes)
üç
aşiret
krallığı
kurdular.
MS
4.
yy’a
dek
dillerini
korudular.
Ankyra
dahil
yer
adlarının
çoğu
Galatça
değil,
eski
Anadolu
dillerindedir.
20.
Alanya’dan
Ceyhan’a
uzanan
Kilikya
bölgesi
halkı
muhtemelen
tek
kavim
değildir.
Yer
adları
Anadolu
Dillerinden
farklı
yapı
gösterir.
Bir
kısmı
Sami
dili
(Fenikece?
Aramice?)
özellikleri
taşır.
Bölgede
Bronz
Çağından
kalma
bir
arkaik
Helen
(Danao)
unsuru
da
bulunduğu
anlaşılıyor.
21.
Kayseri
ve
Samsun
merkezli
iki
ayrı
grup
oluşturan
Kapadokyalılar
muammadır.
MÖ
8.
yy’da
İrani
bir
kavim
olan
Kimmerler
Kayseri
ile
Gürün-Darende
arasına
yerleşmiş
veya
o
yörede
hakimiyet
kurmuştur.
(Ermeni
tarihçileri
Kapadokya’ya
“Kimmer
Ülkesi”
–
Kamirk
–
adını
verirler.)
Buna
karşılık
Mazaka/Majak
(Kayseri)
kentini
Muşkiler
kurmuştur.
(Antik
Çağ
Ermeni
tarihçilerine
göre
Muşkiler
Ermenidir
veya
Ermeni
kralının
tebaasıdır.)
MÖ
4.-3.
yy’larda
Pers
veya
Med
kültürü
Kapadokya
krallığına
hakim
görünür.
Yöneticiler
İrani
isimler
taşır.
Ve
fakat
Strabon
ve
çağdaşlarına
göre
Kapadokya
ve
Pontos
(Amasya-Samsun)
halkı
“Beyaz
Suriyeliler”dir
(Leukosyrioi).
Bunun
ne
demek
olduğuna
dair
sayısız
akademik
makale
yazılmıştır.
Bu
bölgede
Anadolu
Dillerine
ait
yer
adları
yoktur
veya
bir
iki
tanedir.
22.
Maraş
ve
güneyindeki
Amanos
Dağlarında
yaşayan
Mardaitlerden
en
erken
İslam
fethinden
sonra
söz
edilir.
Ancak
Arapların
bu
halka
verdikleri
Ceracime
(Curcumlu)
adı
arkaik
bir
isim
olmalıdır.
Kökenlerine
ve
dillerine
dair
bilgimiz
yoktur.
Mardait
adı
Medleri
düşündürür.
Emeviler
çağında
Hristiyan
kalan
bu
halkın
bir
kısmı
Lübnan
ve
Yemen’e,
diğer
kısmı
Antalya’ya,
12
Adalara,
Peloponnes
güneyine
ve
Preveze
civarına
sürülecektir.
23.
Antik
kaynaklarda
Gordy,
Kordy
veya
Kyrdoi
olarak
anılan
halk
gayet
net
bir
şekilde
Kürd
Dağı’nın
(Cudi
Dağı)
kuzey
ve
doğusuna
lokalize
edilir.
Bugünkü
Şırnak
merkez
ve
komşu
ilçeleridir.
Cezire
(Cizre)
dahil
değildir.
Hakkari
belirsizdir.
Hakkari
ile
Van-Gürpınar
arasındaki
Norduz
ülkesinde
oturan
“mağaralıların”
kimler
olduğu
malum
değildir.
24.
Batı
İran’da
büyük
bir
ülke
sahibi
olan
ve
MÖ
7.
yy
başında
kısa
bir
süre
dünyaya
hükmeden
Medler
(Medoi,
Mardoi)
muhtemelen
Kürtlerle
aynı
dili
veya
ona
benzer
bir
dili
konuşurlar.
Ancak
tüm
(Yunan,
Roma,
Ermeni,
Süryani)
antik
kaynaklarda
Gordy/Kordy’lerden
ayrı
kavim
olarak
gösterilirler.
Ermeni
ülkesinde
ve
batıda
Kayseri’ye
kadar
uzanan
alanda
egemen
olan
Med
asıllı
(veya
soyunu
Med
hükümdarlarına
dayandıran)
sülaleler
vardır.
Ancak
Med
dili
ve
kültürünün
bu
sahada
yaşamaya
devam
ettiğine
dair
elimizde
bir
veri
yoktur.
Birçok
örnekte
Ermeni
dilini
ve
siyasi
kültürünü
benimsemiş
oldukları
anlaşılıyor.
Urartu
krallığı
MÖ
6.
yy’da
yıkıldığında
Med
kralının
kardeşi
veya
akrabasını
Ermeniler
kralı
atadığı,
bu
vesileyle
Ağbak
(Başkale)
ve
Gürpınar-Edremit
vadisine
Medler
iskan
ettiği
anlatılır.
Ancak
MS
4.
yüzyıla
gelindiğinde
bu
yörenin
egemenleri
net
bir
şekilde
Ermeni
diline
ve
siyasi
kültürüne
mensuptur.
Gürcü
vekayinamesi,
efsaneler
çağında
Gürcü
kralının
Ardahan
hisarını
kurarak
bölgeye
“iblis
dilli
Medleri”
yerleştirdiğini
kaydeder.
25.
Romalıların
Armenia
Major
adını
verdiği
ülkede
ortak
ve
egemen
dilin
Ermenice
olduğuna
şüphe
yoktur.
25
ile
gösterdiğimiz
bölgede
eski
yer
adlarının
tamamına
yakını
Ermenicedir.
Yerel
bey
sülalelerinin
menkıbeleri
4.
yy’dan
sonra
çokça
kaydedilmiştir.
26.
Romalıların
Armenia
Minor
olarak
adlandırdığı
Sivas
ve
Şebinkarahisar
bölgesi
MÖ
1.
yüzyılda
önce
Pontus
krallarının,
peşinden
Romalıların
egemenliği
altına
girmiş
ve
anlaşıldığı
kadarıyla
az
veya
çok
Yunanlaşmıştır.
Eski
Ermeni
tarihinde
bu
bölge
bir
rol
oynamaz.
4.
yy’da
kurulan
Ermeni
kilisesinin
bu
bölgede
(Türk
fetihleri
çağından
önce)
bir
etkinliği
kaydedilmemiştir.
27.
İspir’de
Saspeirler
adlı
kavmin
yaşadığını
Herodot
ve
diğer
Antik
Yunan
tarihçileri
kaydederler.
İsim
yapıca
Gürcüce
veya
benzer
bir
dildedir.
Ancak
Milat
öncesi
veya
sonrası
belirsiz
bir
tarihte
bu
bölge
Ermenilerce
zaptedilmiştir.
Günümüze
gelen
eski
yer
adlarının
tamamı
Ermenicedir.
28.
29.
Pasinler
(Paseank,
28)
ve
Kars’ta
(29)
aslen
Ermeni
olmayan
fakat
Ermeni
dili
ve
kültürünü
az
veya
çok
benimsemiş
kavimler
bulunduğunu
antik
Ermeni
tarihçileri
belirtirler.
Kars
halkı
aynı
tarihçilere
göre
Kafkas
kuzeyi
halklarındandır.
Kafkas,
İrani
veya
Türki
asıllı
olabilirler.
30.
31.
Sophene
(Çemişgezek,
Pertek;
daha
sonra
Elazığ,
Ergani
ve
Eğil)
ve
Kommagene’de
(Adıyaman)
Farsça
isimler
taşıyan,
Med
veya
Pers
sülalesine
mensubiyet
bildiren,
fakat
Ermeni
krallarıyla
yakın
akrabalık
ve
kültür
ilişkilerine
sahip
olan
krallar
hüküm
sürmüştür.
Halkın
kompozisyonuna
dair
bilgimiz
yoktur.
Sophene’yi
Romalılar
daima
Armenia
olarak
nitelerler.
Kommagene
için
bu
tabir
kullanılmaz.
Sonraki
gelişmelere
bakılarak
Kommagene
halkının
ağırlıkla
Arami/Süryani
olduğu,
Sophene’nin
sonradan
elde
ettiği
güney
illerinin
de
en
azından
kısmen
Arami/Süryani
olduğu
var
sayılabilir.
32.
Soluk
kahverengi
gösterdiğimiz
alanlara
ilişkin
bilgimiz
çok
kısıtlıdır.
Bu
yerler
Ermeni
krallarının
mülkü
arasında
gösterilir,
fakat
kişilere,
olaylara
ve
yerleşimlere
dair
bilgi
yok
gibidir.
34.
Güneydoğu
illeri,
antik
Orta
Doğu’nun
hakim
kültürü
olan
Arami/Asuri
kültürüne
mensuptur.
Silvan-Batman-Sason-Bitlis
yöresi
zaman
zaman
Ermeni
krallarına
tabi
olan
fakat
Asur
krallarının
soyu
olmakla
övünen
bir
beylik
veya
krallıktır.
Urfa’da
MS.
3.
yüzyıla
dek
süren
Osroene
krallığı
‘Süryanice’
adı
verilen
Arami
yazı
dilinin
ana
vatanıdır.
Ancak
Romalı
Plinius,
1.
yüzyılda,
Fırat
solunda
kalan
Urfa
diyarını
“Arabia”
olarak
tanımlar.
33.
Harran
ve
civarında
“Arab”
adını
taşıyan
göçebe
kavimler
Milat
öncesinden
başlayarak
kaydedilir.
Ancak
burada
bahsi
geçen
Arab’ın
ne
anlama
geldiği
hakkında
akademik
literatürde
mutabakat
yoktur.
Bazı
görüşlere
göre
Arami
dilli
göçebe
kavimlere
veya
yerleşik
siyasi
yapılara
tabi
olmayan
asi
aşiretlere
Arab
adı
verilir.
35.
Şemdinli
ve
Hakkari
merkez
ilçede
yerleşik
bir
kültür
oluşturan
yerli
halkın
bir
başka
Arami
lehçesi
konuşan
Asuriler
olduğu
söylenir.
Bölgenin
detaylı
geçmişine
dair,
Milat
öncesi
bir
yana,
19.
yüzyıla
dek
güvenilir
bilgi
bulmak
imkansızdır.
36.
Artvin
ve
Ardahan
illeri
sonradan
“Gürcü”
adını
alan
İberia
krallığına
tabidir.
Gürcü
Vekayinamesi
adı
verilen
arkaik
metinler
derlemesinde
yer
ve
kişi
adları
anılır.
37.-42.
Yusufeli
ilçesinde
Taokhi,
Atina-Hopa-Batum
sahilinde
Kolkhi,
Hemşin
ve
Of
dağlarında
Mossynoeki
(“ağaçevliler”)
veya
Heptakometes
(“yedi
köylüler”),
Gümüşhane
ve
Torul’da
Khalybes
veya
Khaldi,
Trabzon
civarı
ve
Maçka’da
Makrones,
Ordu
ve
Giresun’da
Tibareni
adı
verilen
kavimleri
Yunan
ve
Roma
tarihçileri
anarlar.
Kavim
ve
yer
adlarından
hareketle
bunların
Gürcüce
gibi
Kartvel
dillerine
sahip
oldukları
(veya
Kartvel
dillilerce
adlandırıldıkları,
veya
kendilerine
Kartvelce
isimler
yakıştırdıkları)
düşünülebilir.